Serwis internetowy

Do FSSM kierowane są liczne pytania dotyczące prawnych możliwości zobligowania Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, jako organu administracji publicznej i adresata Wniosków formułowanych na podstawie art. 8a ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (...), do działań zgodnych z prawem. Problem stał się szczególnie istotny w kontekście wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie (II SAB/Wa 202/17) z dnia 27 października 2017 r. w sprawie skargi na bezczynność Ministra w przedmiocie rozpoznania wniosku skierowanego do niego na podstawie ww. art. 8a ustawy emerytalnej.

Wspomniany wyżej wyrok WSA w Warszawie, w swojej sentencji, wskazuje na tzw. "bezczynność organu" (Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji) i jednoczesne rażące naruszenie prawa, za co Sąd wymierzył Ministrowi grzywnę w wysokości 200 zł. Przyznajemy, kara nie jest zbyt dolegliwa finansowo, szczególnie na tle możliwości, jakimi w tym zakresie dysponował Sąd (grzywna maksymalna to dziesięciokrotne przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w 2016 r., ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, tj. 35 368 zł.). Jednakże nie o wymiar orzeczonej grzywny zapewne tu chodzi, ale bardziej o zasadę.

Nie wiemy jakie czynności prawne, poprzedzające skierowanie skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, który wydał ww. wyrok, w tym konkretnym przypadku zostały przez skarżącego wykonane. Niemniej jednak, osoby, które już złożyły do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji wniosek na podstawie art. 8a ustawy emerytalnej i do chwili obecnej nie otrzymały żadnej informacji lub otrzymały odpowiedź, która nie świadczy o sposobie jego załatwienia, a także osoby, które złożenie takiego wniosku planują, powinny uwzględnić następujące okoliczności wynikające z uregulowań ustawowych:

1. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, jako organ administracji publicznej obowiązany jest załatwiać sprawę (rozpatrzyć nasz wniosek) bez zbędnej zwłoki (art. 35 § 1 k.p.a.). Oznacza to, iż ewentualna zwłoka w załatwieniu wniosku musi mieć charakter niezbędny, tj. uzasadniony konkretnymi okolicznościami. Jeżeli w naszej sprawie, wskazane przez nas dowody będą niewystarczające i konieczne jest postępowanie wyjaśniające (co wydaje się być regułą), ustosunkowanie się Ministra do wniosku powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a jeżeli sprawa jest szczególnie skomplikowana - nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania (art. art. 35 § 3 k.p.a.). Datą wszczęcia postępowania w naszej sprawie jest dzień doręczenia Wniosku Ministrowi (art. 61 § 3 k.p.a.). Dobrze byłoby, abyśmy dysponowali informacją o dacie wpływu naszego wniosku do adresata (Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji). W tym przypadku może to być np. data na pocztowym "poświadczeniu odbioru" przesyłki poleconej.

W przypadku niezałatwienia wniosku w ww. terminie Minister jest obowiązany zawiadomić nas o przyczynach zwłoki i wskazać nowy termin załatwienia sprawy oraz pouczyć o prawie do wniesienia tzw. ponaglenia. Ten sam obowiązek ciąży na Ministrze w przypadku zwłoki spowodowanej okolicznościami od niego niezależnymi (art. 36 § 1 i 2 k.p.a.).

W tym miejscu prosimy o szczególną uwagę przy lekturze poniższego tekstu!

2. Istotną zmianą dla osób uprawnionych do złożenia wniosku na podstawie art.8a jest fakt, że od 1 czerwca 2017 r. funkcjonuje nowa, ścieżka zwalczania opieszałości w załatwianiu spraw administracyjnych, tj. ponaglenie. Można z niej skorzystać zarówno w przypadku bezczynności Ministra jak i przewlekłości postępowania. Nowelizacja ta dotyczy jednak spraw wszczętych po 1 czerwca 2017 r., w naszym przypadku takich, w których wniosek na podstawie art. 8a ustawy emerytalnej wpłynął do adresata po tej dacie. Nie do dotyczy więc tych wniosków, które wpłynęły do Ministra przed 1 czerwca 2017 r., co oznacza, że sprawy takie toczą się nadal, ale na poprzednich zasadach (art. 16 ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw).

WAŻNE POJĘCIA!

Bezczynność organu - oznacza, że organ administracyjny (Minister) nic nie zrobił w naszej sprawie, tzn. nie podjął żadnych czynności i działań zmierzających do rozpatrzenia wniosku. W konsekwencji (mimo upływu miesiąca lub - wyjątkowo - dwóch miesięcy - art. 35 § 1-3 k.p.a.), sprawa nie została załatwiona. Brak jakiejkolwiek odpowiedzi Ministra (skorzystał [nie skorzystał ] z nadanego mu przez ustawę represyjną uprawnienia do wyłączenia, w stosunku do wnioskodawcy, stosowania art. 15c lub art. 22a lub art. 24a ustawy emerytalnej).

Przewlekłość postępowania - występuje wtedy,  gdy  postępowanie trwa dłużej niż jest to potrzebne do rozpatrzenia naszego wniosku, np. przedłużono termin (nawet wielokrotnie), ale podejmowane czynności są powolne, nieefektywne a nawet pozorne (MSWiA przeprowadza dowody, jakieś ustalenia, niemające dla sprawy istotnego znaczenia). Wprawdzie podejmowane są czynności, lecz nie są one skumulowane, czasowo i procesowo, są od siebie oddzielone długimi okresami niedziałania i w rzeczywistości nie służą załatwieniu naszej sprawy.

CO MOŻEMY ZROBIĆ?

• W przypadku osób, których wnioski o zastosowanie art. 8a ustawy emerytalnej, wpłynęły do Ministra przed 1 czerwca 2017 r., stosuje się przepisy Kodeksu Postępowania Administracyjnego w poprzednim brzmieniu (art. 16 ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw), tj. w przypadku bezczynności Ministra polegającej na niezałatwieniu naszego wniosku w terminie jednego lub dwóch miesięcy, przysługuje nam (nie zażalenie), lecz tzw. Wezwanie do usunięcia naruszenia prawa. Jeżeli Minister nie udzieli odpowiedzi w terminie 60 dni od dnia wniesienia ww. "Wezwania o usunięcie naruszenia prawa", wówczas przysługuje nam Skarga na bezczynność organu (Ministra) do sądu administracyjnego, w tym przypadku do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie.

• W sytuacji osób, których wnioski wpłynęły do Ministra po 1 czerwca 2017 r., w przypadku jego bezczynności, polegającej na niezałatwieniu takiego wniosku w terminie jednego lub dwóch miesięcy, przysługuje nam tzw. Ponaglenie (art. 37 § 1 pkt 1 k.p.a.). Wnosimy je do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, jako wcześniejszego adresata naszego wniosku, który ma siedem dni na jego rozpatrzenie (art. 37 § 5). Nie musimy jednak czekać aż nasze "Ponaglenie" zostanie faktycznie rozpoznane. Po jego wniesieniu możemy już skierować do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego:

• Skargę na bezczynność Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji lub

• Skargę na przewlekłość prowadzonego postępowania przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. (art. 53 § 2b ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi).

(Uwaga! O wyborze jednego z ww. rodzajów środka zaskarżenia decyduje stan faktyczny naszej sprawy w rozumieniu opisanych wyżej pojęć: "Bezczynność organu" oraz "Przewlekłość postępowania".

Skargę taką kierujemy za pośrednictwem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, który przekazuje ją Sądowi wraz z kompletnymi i uporządkowanymi aktami sprawy i swoją odpowiedzią na naszą skargę w terminie trzydziestu dni od dnia jej otrzymania (art. 54 § 1 i 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi).

W pozostałych kwestiach związanych z korzystaniem przez osoby objęte skutkami ustawy represyjnej z 16 grudnia 2016 r. z "dobrodziejstwa" art. 8a obecnie obowiązującej ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (...) odsyłamy zainteresowanych do "Informatora dla członków FSSM w zakresie korzystania z art. 8a..." , przygotowanego na zlecenie Federacji przez mec. Aleksandrę Karnicką, zamieszczonego na naszej stronie internetowej www.fssm.pl. w zakładce "Procedury i Porady".

Wzory pism:
DO MSWiA -
1. Ponaglenie.
2. Wezwanie do usunięcia naruszenia praw.

DO WSA w WARSZAWIE - 
3. Skarga na bezczynność.organu
3a. Skarga na przewlekłość postępowania

Zespół Prawny FSSM RP

Wyrok WSA w Warszawie z 2017-10-27

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Ewa Kwiecińska, Sędziowie WSA Piotr Borowiecki, Janusz Walawski (spr.), , po rozpoznaniu w trybie uproszczonym w dniu 27 października 2017 r. sprawy ze skargi A.L. na bezczynność Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w przedmiocie rozpoznania wniosku z dnia [...]stycznia 2017 r.

1. zobowiązuje Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji do rozpatrzenia wniosku skarżącego A.L. z dnia [...] stycznia 2017 r. w terminie jednego miesiąca od daty doręczenia prawomocnego wyroku wraz z aktami sprawy;

2. stwierdza, że bezczynność organu miała miejsce z rażącym naruszeniem prawa;

3. wymierza Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji grzywnę w wysokości 200 zł (słownie: dwieście złotych).

str. 1/1

Sygnatura

II SAB/Wa 202/17

Status

nieprawomocne, kończące

Treść wyniku

Zobowiązano ... i stwierdzono, że bezczynność miała miejsce z rażącym naruszeniem prawa

Sędziowie

Ewa Kwiecińska (przewodniczący)
Janusz Walawski (sprawozdawca)
Piotr Borowiecki

Symbole

6192 Funkcjonariusze Policji
658

Skarżony

Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji

odpowiedź na interpelację nr 15361

w sprawie tzw. ustawy dezubekizacyjnej

Odpowiadający: sekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji Jarosław Zieliński

Warszawa, 07-11-2017

Szanowny Panie Marszałku,

w odpowiedzi na interpelację numer 15361 Posłów na Sejm RP Pana Marka Sowy, Pani Pauliny Hennig-Kloski, Pana Pawła Kobylińskiego, Pani Ewy Lieder, Pana Radosława Lubczyka, Pani Katarzyny Lubnauer, Pana Krzysztofa Mieszkowskiego, Pana Piotra Misiło, Pana Mirosława Pampucha, Pana Ryszarda Petru, Pana Pawła Pudłowskiego, Pani Moniki Rosy, Pani Joanny Schmidt, Pani Elżbiety Stępień, Pana Mirosława Suchonia, Pana Krzysztofa Truskolaskiego, Pani Kornelii Wróblewskiej oraz Pana Witolda Zembaczyńskiego w sprawie tzw. ustawy dezubekizacyjnej, uprzejmie przedstawiam, co następuje.

Zawarty w art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 708, z późn. zm.), zwanej dalej "ustawą zaopatrzeniową", katalog instytucji, formacji i stanowisk, w których pełniona była służba na rzecz totalitarnego państwa, został stworzony przez Instytut Pamięci Narodowej - Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu na podstawie opracowań naukowych i historycznych dostępnych w jego archiwach.

Instytut Pamięci Narodowej przekazał do Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji (ZER MSWiA) 49 028 informacji o przebiegu służby na rzecz totalitarnego państwa. Z uwagi na fakt, że dane dotyczące osób objętych tzw. dezubekizacją ulegały dynamicznym zmianom, precyzyjne statystyki dotyczące m.in. liczby osób, które pełniły służbę na rzecz totalitarnego państwa w okresach wskazanych w wystąpieniu, tj. od roku do 10 lat, opracowano po wypłacie świadczeń emerytalnych i rentowych w październiku 2017 roku (jednakże w kolejnych miesiącach przedmiotowe dane mogą ulegać zmianom). Zgodnie z informacjami przekazanymi przez ZER MSWiA, według stanu na dzień 5 października 2017 roku, tzw. ustawą dezubekizacyjną objęto 38 331 osób, a służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej pełniło:
1) w okresie do 1 roku - 1730 osób,
2) od 1 roku do 3 lat - 4754 osoby,
3) od 3 lat do 5 lat - 4 879 osób,
4) od 5 lat do 10 lat - 12 388 osób.

Odnosząc się natomiast do pytania dotyczącego umieszczenia w ustawie zaopatrzeniowej art. 15c ust. 5^[1] w kontekście zasady domniemania niewinności, należy wyjaśnić, że zasada ta jest jedną z zasad odpowiedzialności karnej, wyrażoną w art. 5 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 1749, z późn. zm.), zgodnie z którym oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem.
Nie wydaje się prawidłowe przenoszenie tej zasady na grunt innych gałęzi prawa. Przykładowo, w prawie cywilnym są znane reżimy odpowiedzialności niezależne od zawinienia osoby zobowiązanej (tzw. odpowiedzialność na zasadzie ryzyka) czy oparte wręcz o odwrotną zasadę, która zakłada domniemanie winy - np. dłużnik kontraktowy zobowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że wzruszy wspomniane domniemanie wykazując, iż niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności [(por. art. 471 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2017 r. poz. 459, z późn. zm.)]. Podobnie, zasady domniemania niewinności nie można odnosić do regulacji prawa administracyjnego czy prawa zabezpieczenia społecznego, w tym do postanowień ustawy zaopatrzeniowej.

Uregulowany w ustawie zaopatrzeniowej mechanizm obniżenia świadczeń emerytalnych nie stanowi formy odpowiedzialności karnej, a zatem nie można w tym przypadku w ogóle mówić o "oskarżonym" ani o winie czy niewinności. Przesłanką zastosowania wspomnianego mechanizmu nie jest - jak błędnie wskazano w pytaniu zawartym w wystąpieniu - dopuszczenie się przez świadczeniobiorcę "czynów przeciwko narodowi polskiemu" ani w ogóle popełnienie jakiegokolwiek czynu zabronionego przez prawo karne, lecz okoliczność pełnienia służby w instytucjach i formacjach enumeratywnie wymienionych w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej. Tym samym przedmiotowych regulacji nie sposób oceniać z punktu widzenia zasady domniemania niewinności, która w omawianym zakresie nie może znaleźć zastosowania.

Powyższe rozumowanie znajduje oparcie m.in. w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 lutego 2010 r. (sygn. akt K 6/09), którego wywody w zakresie oceny zaskarżonych rozwiązań prawnych z punktu widzenia zasady domniemania niewinności w pełni podzielił Europejski Trybunał Praw Człowieka w postanowieniu z dnia 14 maja 2013 r. w połączonych sprawach Cichopek i inni p-ko Polsce (skarga numer 15189/10, zob. § 158, 3. akapit postanowienia). Przywołane orzeczenia dotyczyły oceny rozwiązań zawartych w nowelizacji ustawy zaopatrzeniowej z 2009 roku^[2] (tzw. pierwszej ustawy dezubekizacyjnej), niemniej w zakresie analizy z punktu widzenia zasady domniemania niewinności zawarte w tych orzeczeniach wywody zachowują aktualność także w odniesieniu do rozwiązań wprowadzonych nowelizacją ustawy zaopatrzeniowej z dnia 16 grudnia 2016 roku.

Dodatkowo warto zauważyć, że uregulowanie dające możliwość doliczenia w pełnym wymiarze, na żądanie wnioskodawcy, okresów służby w latach 1944-1990 w organach bezpieczeństwa państwa, jeżeli funkcjonariusz udowodni, że przed rokiem 1990, bez wiedzy przełożonych, podjął współpracę i czynnie wspierał osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego, obowiązywało jeszcze przed nowelizacją ustawy zaopatrzeniowej z dnia 16 grudnia 2016 roku (por. art. 15b ust. 3 tej ustawy).

Należy również zauważyć, że przepisy ustawy zaopatrzeniowej były konstruowane z zamysłem ich pełnej zgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, a sam fakt ich przyjęcia przez ustawodawcę jako aktu normatywnego o randze ustawy stwarza domniemanie konstytucyjności przyjętych rozwiązań. Domniemanie to może zostać wzruszone jedynie poprzez orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego stwierdzające niekonstytucyjność zaskarżonych uregulowań prawnych.

Przedstawiając powyższe uprzejmie informuję, że w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji nie są aktualnie prowadzone prace legislacyjne mające na celu zmianę uregulowań ustawy zaopatrzeniowej.

Jednocześnie pragnę wskazać, że resort spraw wewnętrznych i administracji nie posiada informacji dotyczących przyczyn zgonów emerytów i rencistów ZER MSWiA oraz członków ich rodzin.

Z poważaniem

MINISTER

SPRAW WEWNĘTRZNYCH I ADMINISTRACJI

z up. Jarosław Zieliński

Sekretarz Stanu

^[1] zgodnie z którym przepisów ust. 1-3 nie stosuje się, jeżeli osoba, o której mowa w tych przepisach, udowodni, że przed rokiem 1990, bez wiedzy przełożonych, podjęła współpracę i czynnie wspierała osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego.

^[2] tj. ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 24, poz. 145).

Źródło: Dziennik Trybuna - Dodatek